[By-leyl-i Lal]

Borçlunun üçüncü kişideki alacağını (misalde bankadaki mevduatını) haczeden icra dairesi, üçüncü kişiye (bankaya) bir haciz ihbarnamesi gönderir; buna birinci haciz ihbarnamesi denir. Birinci haciz ihbarnamesine şunlar yazılır (m.89,1, II, IH, IV ; Y m.42):

a)   Haciz ihbarnamesini gönderen icra dairesinin adı (ve numarası) ile dosya numarası .

b)   Bankanın (üçüncü kişinin) adı ve adresi:

6352 sayılı Kanunun 18. maddesi ile yapılan değişiklikten (daha doğrusu değişikliğin yürürlüğe girdiği 5.1.2013 tarihinden) önce, haczedilen mevduat bankanın hangi şubesinde ise, haciz ihbarnamesine o şubenin adı ve adresi yazılmakta, yani (banka genel müdürlüğü doğrudan doğruya para işlemleri ile uğraşmadığı - mevduat kabul etmediği- için) banka genel müdürlüğüne haciz ihbarnamesi gönderilemezdi .

6352 sayılı Kanunla bu sistem değiştirilmiştir: "Haciz ihbarnamesi, borçlunun hak ve alacaklarının bulunabileceği bir tüzel kişinin (bankanın) veya müessesenin şubesine veya tüm şubelerini kapsayacak şekilde merkezine tebliğ edilir. Haciz ihbarnamesinin tebliğ edildiği merkez (banka genel müdürlüğü), tüm şubeleri veya birimlerini kapsayacak şekilde beyanda bulunmakla yükümlüdür" (m.89,VII).

TBMM'nde ilâve edilen bu (yukardaki) hükmün gerekçesi şudur: "Uygulamada yazışmalardan kaynaklanan sıkıntıların giderilmesi ve alacaklıların hak ve alacaklarını tahsil usulünü hızlandırmak amaçlanmaktadır".

c)   Alacaklının ve borçlunun (varsa vekillerinin) kimliği (adı, soyadı) ve adresleri de haciz ihbarnamesine yazılır.

d)   Bankada haczedilen mevduatın (paranın) miktarının haciz ihbarnamesinde gösterilmesi gerekir. Başka bir deyimle, haciz ihbarnamesinde, alacak tutarı ile faiz ve giderlerinin, haczin neye (borçlunun bankadaki mevduatına, alacağına) ilişkin olduğunun ve haczin hangi miktar için yapıldığının yazılı olması gerekir (Y m.42,II). Aksi halde, borcun, yedi gün içinde itiraz etmeyen bankanın zimmetinde sayılmasına imkân yoktur .

e)   Birinci haciz ihbarnamesi ile, bankaya (üçüncü kişiye) bundan böyle (alacak tahsil edilinceye kadar) borçluya olan borcunu (borçlunun bankadaki mevduatının haciz konulan kısmını) yalnız icra dairesinin banka hesabına ödemesi gerektiği, borçluya yapılacak ödemenin geçerli olmayacağı , aksi halde borcu icra dairesine tekrar ödemek zorunda kalacağı ihtar edilir (m.89,I; Y m.42,III).

Bundan başka, birinci haciz ihbarnamesi, bankanın (üçüncü kişinin) borcu olmadığı veya haciz ihbarnamesinin tebliğinden önce borç ödenmiş veya alacağın borçluya veya emrettiği yere verilmiş olduğu gibi bir iddiası varsa, birinci haciz ihbarnamesinin kendisine tebliğinden itibaren yedi gün içinde icra dairesine yazılı veya sözlü olarak itirazda bulunabileceği, aksi halde borcun zimmetinde sayılarak borcu icra dairesine ödemek zorunda kalacağı ihtarını da içerir (m.89,II; Y m.42,IV).

f)   Birinci haciz ihbarnamesinde, İİK.'nun 89. maddesinin 2,3 ve 4 üncü fıkra hükümleri de üçüncü kişiye (bankaya) bildirilir (Y m.42,V).

Takibin yapıldığı (ve üçüncü kişideki -bankadaki- alacağı haczeden) icra dairesi, bölgesi dışında oturan (Türkiye'nin her yerindeki) üçüncü kişilere (bankalara) haciz ihbarnamesini (posta ile) kendisi gönderir; bunun için istinabe yoluna (m.79,II) başvurmasına gerek yoktur .

Birinci haciz ihbarnamesini alan bankanın (şubenin veya merkezin), hemen kayıtlarını inceleyerek, borçlunun bankada böyle bir mevduatının olup olmadığını araştırması gerekir .

Borçlunun bankada mevduatı olduğu tespit edilirse, banka, haczi hemen hesap kartonuna, dosya ve defterlerine şerh verir. Mevduatının haczedildiği taahhütlü bir mektupla borçluya (hesap sahibine) bildirilir. Bundan başka, banka, borçlunun bankada mevduatı bulunduğunu icra dairesine bildirir (bu ihtimal ilerde ayrıca incelenecektir) .

Borçlunun bankada böyle bir mevduatı yoksa veya mevduatı haciz ihbarnamesinde bildirildiği kadar değilse, bankanın bu durumu yedi gün içinde icra dairesine bildirmesi (haciz ihbarnamesine itiraz etmesi) gerekir. Aksi halde, az sonra görüleceği gibi, banka, mevcut olmayan bu parayı icra dairesine ödemek zorunda kalabilir.

Banka, banka sırrı olduğu gerekçesiyle haciz ihbarnamesine cevap vermekten kaçınamaz. Çünkü, İİK'nun 367 nci maddesine göre, icra ve iflâs dairelerinin borçlunun mevcuduna dair isteyeceği bütün bilgiyi gerçek ve tüzel her kişi (özellikle bankalar) derhal vermeye ve talep halinde mevcudu bu dairelere teslime mecburdur .

Yukarıda görüldüğü gibi, borçlunun bankada mevduatı yoksa (veya mevduat haciz ihbarnamesinde bildirildiği kadar değilse) bankanın yedi gün içinde birinci haciz ihbarnamesine itiraz edip etmemesinin büyük önemi vardır : Banka, itiraz etmezse (mevcut olmayan) borç zimmetinde sayılır, itiraz ederse birinci haciz ihbarnamesi ile istenen parayı ödemekten kurtulur.