[Özgür KOCA]

AİLE KONUTUNUN SAĞ KALAN EŞE ÖZGÜLENMESİ


Mirasbırakanın vefatından önce eşiyle birlikte yaşamını idame ettirdiği aile konutu bakımından sağ kalan eşe yasada birtakım kolaylıklar sağlanmıştır. Bunlardan biri de aile konutunun sağ kalan eşe özgülenmesi talebidir. İşbu yazımızda aile konutunun sağ kalan eşe özgülenmesi hakkında kısaca bilgi vermeye çalışacağız.

Türk Medeni Kanunu'nun yürürlüğe girmesiyle birlikte hukukumuza giren aile konutu ve ev eşyasının sağ kalan eşe özgülenmesini talep hakkı, sağ kalan eşin korunması prensibi ile doğrudan alakalıdır. Ancak sağ kalan eşin bu hakkını kullanabilmesi için bazı koşulların varlığı aranmaktadır. (KILIÇOĞLU, Aile Hukuku, sf. 355. Yazara göre sağ kalan eşe tanınan bu hak niteliği itibariyle bir yasal alım hakkıdır. Bkz. sf. 356.)

Türk Medeni Kanunu'nun 652.maddesinde aile konutu ve ev eşyasının sağ kalan eşe özgülenmesi hususu düzenlemekte olup ilgili yasal düzenleme aşağıdaki gibidir:

"Eşlerden birinin ölümü hâlinde tereke malları arasında ev eşyası veya eşlerin birlikte yaşadıkları konut varsa; sağ kalan eş, bunlar üzerinde kendisine miras hakkına mahsuben mülkiyet hakkı tanınmasını isteyebilir.

Haklı sebeplerin varlığı hâlinde, sağ kalan eşin veya mirasbırakanın diğer yasal mirasçılarından birinin istemi üzerine, mülkiyet yerine intifa veya oturma hakkı tanınmasına da karar verilebilir.

Mirasbırakanın bir meslek veya sanat icra ettiği ve altsoyundan birinin aynı meslek ve sanatı icra etmesi için gerekli olan bölümlerde, sağ kalan eş bu hakları kullanamaz. Tarımsal taşınmazlara ilişkin miras hukuku hükümleri saklıdır."

Buna göre, mirasbırakanın terekesinde ev eşyası veya aile konutu bulunuyorsa[1] sağ kalan eş "eski yaşantısını devam ettirebilmesi için" mirasbırakan ile birlikte yaşadıkları konut üzerinde kendisine miras hakkına mahsuben mülkiyet hakkı tanınmasını talep edebileceği gibi haklı sebeplerin varlığı halinde mülkiyet yerine intifa veya oturma hakkı tanınmasını da isteyebilecektir. Haklı sebeplerin varlığı her somut olayda hakim tarafından değerlendirilecektir. Aile konutunun değeri, bu değere mülkiyet, intifa ya da oturma hakkının etkisi, ölen eş ile sağ kalan eşin mirasçılarının aynı olup olmadığı, sağ kalan eşin yaşı, mirasçılarla kişisel ilişkileri, mali gücünün konutun ve ev eşyasının değerini karşılayıp karşılamayacağı, adına kayıtlı taşınmazlar olup olmadığı, sağ kalan eşin altsoyunun olmaması gibi haller hakimin haklı sebeplerin varlığının tayininde değerlendirmesi gereken hallerdir. (Yargıtay 14.H.D. E.2016/13748, K.2020/1526, T.10.02.2020) Bu hallerde, mülkiyet yerine sağ kalan eş lehine intifa veya oturma hakkı tanınabilecektir. Ancak bu özgüleme ve alım hakkı bedelsiz değildir.

Aile konutunun sağ kalan eşe özgülenmesine karar verilebilmesi için öncelikle konutun aile konutu olup olmadığının tespiti gerekmektedir. Bu nedenle öncelikle konutun aile konutu olduğunun tespiti için aile mahkemesinde dava açılmalıdır. Ancak sağ kalan eş tarafından yalnızca sulh hukuk mahkemesinde[2] özgüleme davası açılmış ise bu kez mahkemece davacıya aile konutunun tespiti davası açılması için süre verilmeli, özgüleme davasını gören mahkemece aile konutu tespiti davasının sonuçlanması beklenmelidir. Nitekim Yargıtay uygulaması da bu yöndedir.

"Somut olayda, öncelikle davacıya dava konusu konutun mirasbırakan ile birlikte kullanılan aile konutu olduğuna dair tespit hükmü almak üzere süre verilerek açılan davanın sonucunun beklenmelidir." (Yargıtay 14.H.D. E.2016/12768, K.2020/1386, T.06.02.2020)

Taşınmazın aile konutu olarak kullanıldığının tespitine karar verildikten sonra özgüleme davasına bakan mahkemece murise ait terekenin tamamının parasal karşılığının tespiti ile özgülenecek konutun davacının miras payı kapsamı içinde kalması halinde özgülenmesine, konutun değerinin davacının miras payını aşması halinde ise diğer mirasçılara yapılacak olan ödemenin belirlenerek depo edilmesinden sonra özgülenmesine karar verilecektir. (Yargıtay 14.H.D. E.2016/16377, K.2020/5135, T.17.09.2020)

Sağ kalan eş tarafından aile konutu ve ev eşyasının kendisine özgülenmesi talebi, var olan bir ortaklığın giderilmesi davasında karşı dava olarak ileri sürülebileceği gibi münferit olarak da dava edilebilecektir. Ancak her durumda aile konutunun sağ kalan eşe özgülenmesi talebi ortaklığın giderilmesi davasını etkileyeceğinden bekletici mesele yapılacaktır. Yargıtay'ın yerleşik içtihadı da bu doğrultudadır.

"Somut uyuşmazlıkta, davalı... vekili tarafından eldeki davada ortaklığın giderilmesine konu olan ... parsel sayılı taşınmazda kayıtlı .. bağımsız bölüme yönelik TMK md.652 uyarınca aile konutu olduğu iddia edilen taşınmazın miras hissesine mahsuben sağ kalan eşe özgülenmesi davası açıldığı anlaşılmakla, dava konusu taşınmaz hakkında açılmış olan bu dava ortaklığın giderilmesi davasını da etkileyecektir. Bu nedenle, açılan davanın HMK m.165/1 hükmü gereği görülmekte olan ortaklığın giderilmesi davasında bekletici mesele yapılması gerekir." (Yargıtay 14.H.D. E.2015/13966, K. 2017/4660, T.05.06.2017)

Önemle belirtmek istediğimiz bir diğer husus ise şudur: Kanundan doğan bu talep yalnızca sağ kalan eş tarafından ve sağ kalan eş yaşadığı süre boyunca ileri sürülebilecektir. Yoksa sağ kalan eşin ölümü ile birlikte mirasçılar bu hükme dayanarak kendilerine mülkiyet hakkı tanınmasını talep edemeyeceklerdir.

Son olarak vurgulanmalıdır ki, ölen eşin altsoy mirasçılarından birinin meslek ve sanat icra etmesi durumunda ve tarımsal taşınmazlara ilişkin Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu hükümleri izin vermiyorsa sağ kalan eş kanundan kaynaklanan bu hakkını kullanamayacaktır.

[1] Aile konutunun ölüm anında mirasbırakanın terekesinde bulunması aranmakta olup konutun başka birine ait olması yahut kiralık olması durumlarında bu haktan faydalanılamayacaktır. [2] TMK md.652'de yer alan tereke mallarından birinin miras hakkına mahsuben özgülenmesi talebi paylaştırma niteliğinde olup görevli mahkeme sulh hukuk mahkemesidir.