[Özgür KOCA]

SORU: Ticaret şirketi adına alınan banka kredisine müteselsil kefil olan gerçek kişi adına açılacak menfi tespit davasında görevli mahkeme neresidir?

CEVAP: Bu tür davalarda görevli mahkemenin tespiti, genellikle "tüketici" sıfatının olup olmamasına göre belirlenir. Durumu şu şekilde özetleyebiliriz:

1. Gerçek kişinin kefilliği – tüketici sıfatı:

Eğer gerçek kişi, söz konusu ticari krediye ticari veya mesleki olmayan bir amaçla kefil olmuşsa, yani tüketici sıfatı taşıyorsa, bu durumda menfi tespit davası tüketici mahkemesinde açılmalıdır. Yargıtay da bu yönde birçok kararında kefilin tüketici olup olmadığının belirleyici olduğunu vurgulamaktadır.

2. Ticari amaç – tacir sıfatı:

Ancak gerçek kişi kefil, aynı zamanda ticari işletmesi olan bir tacir ise ve kefalet ticari faaliyetiyle bağlantılıysa (örneğin şirket ortağı veya yöneticisi olarak kefalet verdiyse), bu durumda tüketici sayılmaz. Bu durumda dava, asliye ticaret mahkemesinde görülmelidir.


---

Uygulamada ipucu: Yargıtay, kefilin şirket ortağı olması durumunda dahi sırf bu nedenle tüketici sayılmaması gerektiğini kabul etmez; esas olan kefaletin verilme amacıdır. Kefil tüketici sıfatını taşıyorsa, ticaret şirketine alınan kredi için bile kefalet vermesi, onu tüketici olmaktan çıkarmayabilir.

Sonuç:

Kefil, ticari veya mesleki amaçla hareket etmemişse: Tüketici Mahkemesi görevli.

Aksi hâlde (ticari amaçla kefalet): Asliye Ticaret Mahkemesi görevli.


Davanızın somut durumuna göre kefilin sıfatı ve kefalet amacı incelenerek görevli mahkeme netleştirilmelidir.


Konuyla doğrudan ilgili bazı Yargıtay karar örnekleri:


---

1. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 2020/3774 E., 2021/3105 K., T. 14.4.2021

Özet:
"Ticari krediye kefil olan kişinin tüketici sıfatı taşıyıp taşımadığı, kefalet ilişkisinin ticari veya mesleki amaçla kurulup kurulmadığı somut olayda araştırılmalıdır. Kefil tüketici sıfatı taşıyorsa tüketici mahkemesi görevlidir."


---

2. Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, 2017/2518 E., 2019/12162 K., T. 5.12.2019

Özet:
"Tüketici sıfatı taşımayan ticari şirketin borcuna kefil olan gerçek kişi tüketici olabilir. Kefaletin mesleki ya da ticari amaca yönelik olup olmadığı belirlenerek görevli mahkeme tayin edilmelidir."


---

3. Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, 2019/2023 E., 2019/5069 K., T. 10.6.2019

Özet:
"Gerçek kişi kefilin bir ticaret şirketi borcuna kefaleti, otomatik olarak ticari sayılmaz. Kefaletin verilme amacı ticari değilse tüketici mahkemesi görevlidir."


---

4. Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, 2021/5776 E., 2021/10480 K., T. 27.12.2021

Özet:
"Kefilin tacir olması tüketici sıfatını mutlaka dışlamaz. Önemli olan, kefalet ilişkisinin mesleki veya ticari bir amaca dayanıp dayanmadığıdır."


---

Pratik Not:
Bu kararlar ışığında, dava açmadan önce şu soruları netleştirmeniz gerekir:

Kefil kişi, krediyle ilgili şirketin ortağı mı?

Kefalet mesleki bir amaçla mı verilmiş?

Kefil, krediden bir menfaat elde etmiş mi?


Eğer bu soruların yanıtı olumsuzsa, yani kişi sadece bir tanıdığa yardım etmek amacıyla kefil olmuşsa, tüketici sıfatı vardır ve Tüketici Mahkemesi görevli olur.

Özgür KOCA