[Özgür KOCA]

Bono ticari yaşamda yaygın olarak kullanılan bir kıymetli evraktır. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nda bono 776 ila 780 inci maddelerde düzenlenmiştir. Ancak Türk Ticaret Kanunu'nda bonoya ilişkin düzenlemeler bu maddelerden ibaret değildir. Türk Ticaret Kanunu'n bononun niteliklerine aykırı düşmeyen bazı hükümleri bonolar hakkında da uygulanır. Bonoya uygulanabilecek poliçe hükümleri 778 inci maddede sayılmıştır.

C) Uygulanacak hükümler

MADDE 778- (1) Bononun niteliğine aykırı düşmedikçe;

a) Poliçelerin cirosuna ilişkin 681 ilâ 690,

b) Vadeye dair 703 ilâ 707,

c) Ödeme hakkındaki 708 ilâ 712,

d) Ödememe hâlinde başvurma haklarına dair 713 ilâ 727 ve 729 ilâ 732,

e) Araya girme suretiyle ödemeye ilişkin 734, 738 ilâ 742,

f) Suretler hakkındaki 746 ve 747,

g) Değiştirmeye dair 748,

h) Zamanaşımına dair 749 ilâ 751,

ı) İptale dair 757 ilâ 765,

i) Tatil günleri, sürelerin hesabı, atıfet sürelerine ilişkin yasak, poliçeye dair işlemlerin yapılması gereken yer ve imza hakkındaki 752 ilâ 756,

j) Kanunlar ihtilâfına dair 766 ilâ 775 inci,

maddeler hükümleri bonolar hakkında da geçerlidir.

(2) Ayrıca;

a) Üçüncü bir kişinin yerleşim yerinden veya muhatabın yerleşim yerinden başka bir yerde ödenmesi şart olan poliçeye ilişkin 674 ve 697 nci,

b) Faiz şartına dair 675 inci,

c) Ödenecek bedele dair çeşitli beyanlar hakkındaki 676 ncı,

d) Geçerli olmayan imzanın sonuçlarına ilişkin 677 nci,

e) Yetkisiz veya yetkiyi aşan kimsenin imzasına ilişkin 678 ve 679 uncu,

f) Açık poliçeye dair 680 inci,

madde hükümleri de bonolara uygulanır.

(3) Avale ilişkin 700 ilâ 702 nci maddeler de bonolar hakkında uygulanır.

(4) 701 inci maddenin dördüncü fıkrasında öngörülen hâlde aval, avalin kimin hesabına verildiğini göstermezse, bonoyu düzenleyen kimse hesabına verilmiş sayılır.

Bir belgenin bono sayılması için 776 inci maddedeki unsurları içermesi gerekir.

Bononun Unsurlar

"b. Bononun Unsurları

Bononun unsurları, zorunlu ve ihtiyarı olmak üzere ikiye ayrılabilir. Bononun vadesi ile düzenlenme yeri ihtiyari unsurları oluştururken aşağıda sayılan diğer unsurlar zorunlu unsurları meydana getirir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'na göre; bono veya emre yazılı senet aşağıdaki unsurları içermelidir (TK, m. 776):

• Senet metninde "bono" veya "emre yazılı senet" kelimesini ve senet Türkçe'den başka bir dille yazılmışsa, o dilde bono veya emre yazılı senet karşılığı olarak kullanılan kelimeyi,

• Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödemek vaadini,

* Vadeyi,

* Ödeme yerini,

* Kime veya kimin emrine ödenecek ise onun adını,

• Düzenlenme tarihini ve yerini,

• Düzenleyenin imzasını.

Ticaret Kanunu'na göre; vadesi gösterilmemiş olan bono, görüldüğünde ödenmesi şart olan bir bono sayılır. Ayrıca, düzenlendiği yer gösterilmeyen bir bono, düzenleyenin adının yanında yazılı olan yerde düzenlenmiş sayılır. Buna göre; bu haller saklı kalmak şartıyla Kanunun 776. maddesinde gösterilen unsurlardan birini içermeyen bir senet bono sayılmaz. Ayrıca, açıklık bulunmadığı takdirde senedin düzenlendiği yer, ödeme yeri ve aynı zamanda düzenleyenin yerleşim yeri sayılır (TK, m.777)." (adliforum.com/konular/75166-bononun-hukuki-niteligi-ve-unsurlari-nelerdir.html)

İlk dikkat edilmesi gereken nokta bononun kanunda yazılı zorunlu unsurları içerip içermediğini kontrol etmektir. Bono 776 inci maddede sayılanlardan vade ve düzenleme yeri dışındakileri içermiyorsa adi evrak niteliğindedir ve bu senteler için kambiyo senetlerine özgü icra takibi yapılamaz, yapılmış ise takibin iptali gerekir.
Yargıtay 12. Hukuk Dairesi E. 2013/187 K. 2013/3336 T. 11.2.2013 tarihli kararında "6762 sayılı TTK.nun 688/2 maddesi ve 6102 sayılı TTK 776 maddeleri uyarınca bononun, kayıtsız şartsız muayyen bir bedeli ödeme vaadi unsurunu taşıması zorunludur. Bu niteliği haiz olmayan bono, kambiyo senedi vasfında kabul edilemez." olduğuna hükmetmiştir.
T.C.
YARGITAY
12. HUKUK DAİRESİ
E. 2013/187
K. 2013/3336
T. 11.2.2013
• TAKİBİN İPTALİ TALEBİ ( Bononun Taraflar Arasındaki Hukuki İlişkinin Teminatı Olarak Verilmesi Sözleşme Doğrultusunda Edimlerini Yerine Getirip Getirmediğinin ve Dolayısı İle Alacağın Tahsil Edilip Edilmeyeceğinin Yargılamayı Gerektirmesi Nedeniyle İptaline Karar Verileceği )
• KAYITSIZ ŞARTSIZ MUAYYEN BEDELİ ÖDEME VAADİ ( Bu Niteliği Haiz Olmayan Bononun Kambiyo Senedi Vasfında Kabul Edilemeyeceği/Senedin Taraflar Arasındaki İlişkinin Teminatı Olarak Verildiği ve Bu Unsuru İçermediği - Takibin İptaline Karar Verilmesi Gerektiği )
• BONONUN KAMBİYO NİTELİĞİNE HAİZ OLMAMASI ( Kayıtsız Şartsız Muayyen Bir Bedeli Ödeme Vaadi Unsurunu Taşıması Zorunlu Olduğu - Bononun Taraflar Arasındaki Hukuki İlişkinin Teminatı Olarak Verilmesi ve Alacağın Tahsil Edilip Edilmeyeceğinin Yargılamayı Gerektirdiği )
• BONONUN TEMİNAT OLARAK VERİLMESİ ( Bononun Taraflar Arasındaki Hukuki İlişkinin Teminatı Olarak Verilmesi Sözleşme Doğrultusunda Edimlerini Yerine Getirip Getirmediğinin ve Dolayısı İle Alacağın Tahsil Edilip Edilmeyeceğinin Yargılamayı Gerektirmesi Nedeniyle Takibin İptaline Karar Verileceği )
6762/m.688
6102/m.776
2004/m.170/a-2

ÖZET : Borçlu, takip dayanağı senedin teminat senedi olduğundan bahisle takibin iptaline karar verilmesini talep etmiştir. Bononun, kayıtsız şartsız muayyen bir bedeli ödeme vaadi unsurunu taşıması zorunludur. Bu niteliği haiz olmayan bono, kambiyo senedi vasfında kabul edilemez. Taraflar arasında düzenlenen sözleşmede takip dayanağı çekin 'teminat olarak verildiği' ibaresi yer almaktadır. Sözleşme içeriğindeki taraflar ve miktar takibe konu bono ile aynı olup, senedin taraflar arasındaki ilişkinin teminatı olarak verildiği, kayıtsız şartsız muayyen bir bedeli ödeme vaadini içermediği anlaşılmaktadır. Bononun taraflar arasındaki hukuki ilişkinin teminatı olarak verilmesi, sözleşme doğrultusunda edimlerini yerine getirip getirmediğinin ve dolayısı ile alacağın tahsil edilip edilmeyeceğinin yargılamayı gerektirmesi nedeniyle, takibin iptaline karar verilmesi gerekir.

DAVA : Yukarıda tarih ve numarası yazılı mahkeme kararının müddeti içinde temyizen tetkiki borçlular tarafından istenmesi üzerine bu işle ilgili dosya mahallinden daireye gönderilmiş olup, dava dosyası için Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten ve dosya içerisindeki tüm belgeler okunup incelendikten sonra işin gereği görüşülüp düşünüldü :

KARAR : Borçlu, alacaklı tarafından bonoya dayalı olarak başlatılan kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla icra takibinde süresi içinde icra mahkemesine başvurarak, takip dayanağı senedin teminat senedi olduğundan bahisle takibin iptaline karar verilmesini talep etmiştir.

TTK.nun 688/2 maddesi ve 6102 sayılı TTK 776 maddeleri uyarınca bononun, kayıtsız şartsız muayyen bir bedeli ödeme vaadi unsurunu taşıması zorunludur. Bu niteliği haiz olmayan bono, kambiyo senedi vasfında kabul edilemez.

Taraflar arasında düzenlenen 22.07.2011 tarihli Hazır Beton Yapımı ve teslimi sözleşmesinde takip dayanağı çekin 'teminat olarak verildiği' ibaresi yer almaktadır. Sözleşme içeriğindeki taraflar ve miktar takibe konu bono ile aynı olup, bahse konu senedin taraflar arasındaki ilişkinin teminatı olarak verildiği, anılan maddelerde belirtildiği şekilde kayıtsız şartsız muayyen bir bedeli ödeme vaadini içermediği anlaşılmaktadır.

Bu durumda bononun taraflar arasındaki hukuki ilişkinin teminatı olarak verilmesi, Tarafların sözleşme doğrultusunda edimlerini yerine getirip getirmediğinin ve dolayısı ile alacağın tahsil edilip edilmeyeceğinin yargılamayı gerektirmesi nedeniyle, İİK.nun 170/a-2.maddesi gereğince itiraz kabul edilerek takibin iptaline karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsizdir.

SONUÇ : Borçluların temyiz itirazlarının kabulü ile mahkeme kararının yukarıda yazılı nedenlerle İİK. 366 ve HUMK.'nun 428. maddeleri uyarınca ( BOZULMASINA ), ilamın tebliğinden itibaren 10 gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 11.02.2013 gününde oybirliğiyle karar verildi.

Kayıtsız Şartsız Bir Borç İkrarı İçermediğinden Takibin İptaline Karar Verilmesi

T.C.

YARGITAY

12. HUKUK DAİRESİ

E. 2013/3704

K. 2013/8884

T. 12.3.2013

• TAKİBİN İPTALİ İSTEMİ ( Senet Arkasındaki Kayıt Bononun Anılan Aracın % 10 Hissesinin Teminatı Olarak Verildiğini Göstermekte Olup Kayıtsız Şartsız Bir Borç İkrarı İçermediğinden Takibin İptaline Karar Verilmesi Gerektiği/Alacağın Varlığı ve Miktarı Yargılamayı Gerektirdiğinden Bu Bonoya Dayalı Olarak Kambiyo Senetlerine Mahsus Haciz Yolu ile Takip Yapılamayacağı )

• TEMİNAT SENEDİ ( Takibin İptali İstemi - Senet Arkasındaki Kayıt Bononun Anılan Aracın % 10 Hissesinin Teminatı Olarak Verildiğini Göstermekte Olup Kayıtsız Şartsız Bir Borç İkrarı İçermediğinden Takibin İptaline Karar Verilmesi Gerektiği )

• KAYITSIZ ŞARTSIZ BORÇ İKRARI ( Takibin İptali İstemi - Senet Arkasındaki Kayıt Bononun Anılan Aracın % 10 Hissesinin Teminatı Olarak Verildiğini Göstermekte Olup Kayıtsız Şartsız Bir Borç İkrarı İçermediğinden Takibin İptaline Karar Verilmesi Gerektiği )

6762/m.688/2

6102/m.776

2004/m.170/a

ÖZET : İstem, takibin iptaline ilişkindir. Senet arkasındaki kayıt, bononun anılan aracın % 10 hissesinin teminatı olarak verildiğini göstermekte olup, kayıtsız şartsız bir borç ikrarı içermemektedir. Bu durumda alacağın varlığı ve miktarı yargılamayı gerektirdiğinden bu bonoya dayalı olarak kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile takip yapılamaz. O halde mahkemece, şikayetin kabulü ile takibin iptaline karar verilmesi gerekir.

DAVA : Yukarıda tarih ve numarası yazılı mahkeme kararının müddeti içinde temyizen tetkiki borçlu tarafından istenmesi üzerine bu işle ilgili dosya mahallinden daireye gönderilmiş olup, dava dosyası için Tetkik Hakimi Muzaffer Aydın tarafından düzenlenen rapor dinlendikten ve dosya içerisindeki tüm belgeler okunup incelendikten sonra işin gereği görüşülüp düşünüldü:

KARAR : Dayanak senedin arkasında "İşbu senet 06 DK ... plakalı Ank. Büy. Şeh. Bld. Özel Halk otobüsü %85 hissesi adıma kayıtlı aracın %10 hissesine teminat niteliğinde olup aramızda tanzim edilmiştir." şerhinin verilerek alacaklı ve borçlu tarafından imzalandığı görülmektedir.

Senet arkasındaki bu kayıt, bononun anılan aracın % 10 hissesinin teminatı olarak verildiğini göstermekte olup, TTK.nun 688/2. maddesi ( 6102 Sayılı TTK m.776 ) anlamında kayıtsız şartsız bir borç ikrarı içermemektedir. Bu durumda alacağın varlığı ve miktarı yargılamayı gerektirdiğinden bu bonoya dayalı olarak kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile takip yapılamaz. O halde mahkemece, şikayetin kabulü ile İİK.nun 170/a maddesi uyarınca takibin iptaline karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile şikayetin reddi yönünde hüküm tesisi isabetsizdir.

SONUÇ : Borçlunun temyiz itirazlarının kabulü ile mahkeme kararının yukarıda yazılı nedenlerle İİK'nun 366 ve HUMK'nun 428. maddeleri uyarınca BOZULMASINA, ilamın tebliğinden itibaren 10 gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 12.03.2013 gününde oybirliğiyle karar verildi.




Rahmi Ofluoğlu

Hukukçu