[By-leyl-i Lal]

Cüz'î icrada, borçlunun karşısında bir veya birkaç alacaklısı vardır. Borçlunun malvarlığındaki mal ve haklardan bir veya birkaçı cebrî icranın konusunu teşkil eder. Bu mal ve haklar, cebri icra organları tarafından haczedilir, satılır ve elde edilen para ile alacaklının alacağı ödenir. Geriye para artarsa, bu para borçluya karşı icra takibi yapmamış olan diğer alacaklılara ödenmez, borçluya verilir.

Cüz'î icra (icra hukuku) da ikiye ayrılır : 1) Genel icra hukuku, 2) Kamu icra hukuku

1)   Genel icra hukuku (İİK m.24-153/a, m. 167-170/b, m.269-276)

Genel icra hukukunun konusu, kişilerin özel hukuktan (yani sözleşmeden, haksız fiilden ve sebepsiz zenginleşmeden) doğan alacaklarıdır. Bu alacaklar, İİK hükümlerine göre tahsil edilir.

Belirteyim ki. Devletin, il özel idarelerinin ve belediyelerin özel hukuktan (yani sözleşmeden, haksız fiilden veya sebepsiz zenginleşmeden) doğan alacakları hakkında da, (6183 sayılı Kanun değil) İİK hükümleri uygulanır

Yeni Ticaret Kanunu, deniz hukuku ile ilgili olarak cebrî icraya ilişkin özel hükümler başlığı altında, 51 maddelik özel hükümler içermektedir (bkz : YTK m. 1350- 1400). Böylece, bu kitapta incelenecek olan genel icra hukukundan başka, YTK m.1350-1400 ile özel bir deniz icra hukuku düzenlenmiştir.

Kamu icra hukukunun konusu, âmme (kamu) alacaklarıdır. Amme (kamu) alacakları, Devlet'e, il özel idarelerine ve belediyelere ait (vergi, resim, harç cezası ve para cezası gibi) alacaklardır. Bu âmme alacakları, (İİK'na göre değil) 6183 sayılı Âmme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanuna göre tahsil edilir.

Bundan başka, bazı özel kanunlarda, o özel kanunlara göre tahsili gereken alacakların, 6183 sayılı Kanuna göre tahsil edileceği düzenlenmiştir ; misaller :

Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunun, Bankacılık Kanununun 130 uncu maddesinde sayılan gelirleri ile 108 inci ve 135 inci maddesindeki alacaklarının takip ve tahsilinde 6183 s.K. hükümleri uygulanır .... Fon, 6183 s. Kanunun uygulamasında anılan Kanunun Maliye Bakanlığı tahsil dairesi ve diğer makam, merci ve komisyonlara verdiği yetkileri kullanır (Bankacılık K. m.132)

Borç taksitlerini zamanında ödemeyenlerin borçları 6183 s.K. hükümlerine göre tahsil olunur (351 s. Yüksek Öğrenim ve Kredi Yurtlar Kurumu K.m.17).

Sosyal Sigortalar Kurumunun prim alacakları, daha önce İİK'na göre tahsil edilmekte idi . Bunun gibi, Bağ-Kur prim alacakları da, İİK'na göre tahsil edilmekte idi .

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu m.88,XVI ile şu hüküm getirilmiştir: Kurumun süresi içinde ödenmeyen prim ve diğer alacaklarının tahsilinde, 6183 sayılı Kanunun 51, 102 ve 106 ncı maddeleri hariç, diğer maddeleri uygulanır. Kurum, 6183 sayılı Kanunun uygulanmasında Maliye Bakanlığı ile diğer kamu kurum ve kuruluşları ve mercilere verilen yetkileri kullanır .

Özel kanunlara göre tahsili gereken alacakların, 6183 sayılı Kanuna göre tahsil edileceğinin düzenlendiği özel kanunlara başka misaller için bkz: 3621 sayılı Kıyı K. m. 15,1; 2872 sayılı Çevre K. m.3/g, m.l 1,XVİ, m. 13,11 : 3294 s.K. Ek m.l ; 442 sayılı Köy K. m.45 ve m.46 (6183 s.K.m.2); 3093 s. Radyo Televizyon Gelirleri K.m.5/a.

Kanun koyucu, bazen aslında kamu alacağı niteliğinde olan bazı kamu alacaklarının, (6183 sayılı Kanun hükümlerine göre değil) İİK hükümlerine göre tahsil edileceğini öngörmüş olabilir ; misaller :

Kamu tüzel kişiliğine sahip olan sulama birlikleri, alacaklarının tahsili için İİK hükümlerine göre alacaklarının tahsili yoluna başvurur (8.3.2011 tarih ve 6172 sayılı Sulama Birlikleri K.m.13/2); denetim komisyonu tarafından tespit edilen kamu zararı, İİK hükümlerine göre tahsil edilir (6172 s.K.m. 18/3).

Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. ve Türkiye Elektrik Üretim-İletim A.Ş. ile diğer kuramların kurum alacağı, İİK hükümlerince takip ve tahsil olunur (3093 s. Radyo Televizyon Gelirleri K.m.5/c son fıkra).

Kayıt ücretleri, yıllık aidat, munzam aidat, navlun hasılatından alınacak oda payları ve Birlik aidatı ile borsa tescil ücreti ve bunlara ait kesinleşen gecikme zamları ile para cezalarının tahsiline ilişkin olarak oda, borsa ve Birlik Yönetim Kurulunca verilen kararlar ilâm hükmünde olup, icra dairelerince yerine getirilir (5174 s. Odalar Birliği K.m.77,II) .

Süresi içinde ödenmeyen yıllık aidat ve katılma payları için esnaf ve sanatkârlar meslek kuruluşları yönetim kurallarınca verilen kararlar ilâm hükmünde olup icra dairelerince yerine getirilir (5362 s.K.m.61,1 V,c.3) .

6284 sayılı Ailenin Korunması Kanununa göre (aile mahkemesi hâkimi tarafından) nafakaya karar verilmesi halinde, kararın bir örneği re'sen nafaka alacaklısının veya borçlusunun yerleşim yeri icra müdürlüğüne gönderilir. Nafaka ödemekle yükümlü kılınan kişinin (borçlunun) Sosyal Güvenlik Kurumu ile bağlantısı olması durumunda, korunan kişinin (nafaka alacaklısının) başvurusu aranmaksızın, nafaka, ilgilinin (borçlunun) aylık maaş ya da ücretinden icra müdürlüğü tarafından tahsil edilir (6284 s. Ailenin Korunması K. m. 18).

Buna karşılık, aynı 6284 sayılı Kanun gereğince Bakanlık bütçesindeki ödenekten karşılanan (yapılan) geçici yardım ödemeleri, şiddet uygulayandan 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre ilgili vergi dairesi tarafından takip ve tahsil edilir (6284 s.K. m. 17/2 ; bkz. ayrıca : 6284 s.K. m. 17/3).

6183 sayılı Kanunun gerekçesinde açıkça belirtildiği gibi, 6183 sayılı Kanun hazırlanırken, İİK'nundan önemli ölçüde faydalanılmıştır . Bu nedenle, 6183 sayılı Kanun ile İcra ve İflâs Kanunu arasında önemli benzerlikler bulunmakla beraber, alacaklı âmme idaresi lehine kabul edilmiş ve menfaatler dengesine aykırı olan düzenlemeler vardır .


6183 sayılı Kanuna göre açılacak istihkak davaları, (icra mahkemesinde değil) genel mahkemede görülür (6183 s.K. m.68) .

6183 sayılı Kanuna göre yapılan satışlarda ihalenin feshi için görevli yargı yeri, taşınmaz satışlarında icra mahkemesi (6183 s.K.m.99), taşınır satışlarında vergi mahkemesidir .

Borçlunun iflâsı halinde, âmme alacakları, imtiyazlı âdi alacak olarak lİK'nun 206. maddesinin üçüncü sırasında işleme tâbi tutulur (6183 s.K. m.21,111) .


3) 6183 sayılı Kanun, âmme alacakları için cüz'î icrayı (kamu icra hukukunu) düzenleyen bir kanundur. Az sonra görüleceği gibi, âmme alacakları için iflâs takibi, (6183 sayılı Kanuna göre değil) İİK hükümlerine göre yapılır (6183 s.K. m.100) '.