[İçtihat]

8. Hukuk Dairesi         2016/13683 E.  ,  2018/17613 K.

'İçtihat Metni'
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
DAVA TÜRÜ : Tapu İptali ve Tescil, Tazminat

Taraflar arasında görülen ve yukarıda açıklanan davada yapılan yargılama sonunda Mahkemece, davanın reddine karar verilmiş olup hükmün davacı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, Dairece dosya incelendi, gereği düşünüldü.

KARAR

Davacı vekili, müvekkilinin dava konusu 4346 ada ve 30 parsel sayılı taşınmazı ''sözleşmedir'' başlıklı harici satış sözleşmesi ile bedeli mukabilinde satın aldığını, bu sözleşmede belirtilen meblağın bir bölümünü elden nakden ödediğini, geri kalan kısmını ise peyder pey ödediğini, sözleşmenin tanzim tarihinin .../08/1998 olduğunu, davacının taşınmazı sözleşmenin tanzim tarihinden bu yana yaklaşık ... yıldır nizasız ve fasılasız olarak kullanmakta olduğunu belirterek, taşınmazın davalılardan ... adına kayıtlı bulunan tapu kaydının iptali ile davacı adına tescilini, mahkeme aksi kanaatte ise, o günkü para birimi ile ....195 Markın günümüz para birimine çevrilerek ödeme tarihi olan ....08.1998 tarihinden itibaren, nakden ödenen 100.000,00 TL'nin de yine ödeme tarihi olan ....08.1998 tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle fazlaya dair haklar saklı kalmak kaydıyla şimdilik ....000,00 TL'nin davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesini talep etmiştir.
Davalılar vekili, sözleşmenin resmi şekilde yapılmadığını, sözleşmenin tarafının tapu kayıt maliki olan davalı ... olmadığını, ...'nin eşi olan davalı ...'e de sözleşme yapma hususunda herhangi bir yetki vermediğini, tescil talebi bakımından her iki davalı yönünden de davanın husumet yokluğu nedeniyle reddi gerektiğini, tazminat talebine ilişkin olarak da alacağın on yıllık zamanaşımına uğradığını, şayet aleyhlerine bir alacağa hükmedilecekse davacı 1998 yılından beri davalı ...'ye ait evde kira vermeden oturduğu için son beş yılın kira alacağının aleyhlerine hükmedilmesi muhtemel alacaktan düşülmesini talep etmiştir. Mahkemece, tapu kaydında malik olarak görünen kişinin ... olduğu, adi yazılı sözleşmenin tarafının davacı ... ile davalı ... olduğu, dolayısıyla harici satış sözleşmesinin tarafının tapu maliki olan ... olmadığından tapu iptali ve ödenen bedelin tazmini davasının davalı ...'a yöneltilemeyeceği sebebiyle davanın sıfat yokluğu nedeniyle reddine, harici satım sözleşmesine dayalı satış bedelinin iadesi talebi bakımından ise, TBK'nin 146. maddesine göre zamanaşımı süresinin ferağ ümidinin kesildiği tarih olduğu, aradan geçen süre ve sözleşmeyi yapan kişinin tapu maliki olmadığına göre ferağ ümidi bulunmadığı gerekçesiyle zaman aşımı nedeniyle davanın reddine karar verilmiş, hüküm davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
...) Dosya kapsamına, toplanan delillere, hükmün dayandığı gerekçelere göre, temyiz eden davacı tarafın aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan sair temyiz itirazları yerinde değildir.
...) Davacı vekilinin tazminat istemine ilişkin temyiz itirazlarına gelince; davacı, iptal ve tescile ilişkin isteğinin kabul edilmemesi halinde ödediği bedel yönünden tazminat talebinde bulunmuştur. Kural olarak, ....07.1940 tarih ve .../77 sayılı ... İçtihadı Birleştirme Kararına göre harici satışın hüküm ifade etmemesi durumunda taraflar verdiklerini geri alabilirler. Bilindiği üzere geçerli bir sebebe dayanmaksızın bir kişinin mal varlığından diğerinin mal varlığına kayan değerlerin eksiksiz iadesi denkleştirici ... düşüncesine dayanır. Denkleştirici ... ilkesi ise, haklı bir sebep olmaksızın başkasının mal varlığından istifade ederek kendi mal varlığını artıran kişinin elde ettiği bu kazanımı geri vermek zorunda olduğunu ve eski hale getirmede mal varlığında artış olan tarafın yükümlülüğünün bulunduğunu ifade eder.
Yine, 07.06.1939 tarih 1936/31 ve 1939/47 sayılı ... İçtihadı Birleştirme Kararında da, “Taşınmazın haricen satışına ve satış vaadine ilişkin muameleler kanunen geçerli bulunmamış ise de, satıcının bu işte görevli memur önünde ferağın icrasını ve aksi takdirde almış olduğu bedelin geri verileceğini taahhüt etmiş ve alıcıyla aralarında kararlaştırılmış bulunan bedeli bu şartla satıcıya vereceğini üstlenmiş ise, bu gibi uyuşmazlıklar Borçlar Kanunu'nun 125. maddesine göre on yıllık zamanaşımına bağlıdır. Zamanaşımı süresinin başlangıcı, ferağdan dönme ve vazgeçme tarihidir” denilmektedir. Şu halde, satıcı geçerli bir sözleşme yapmadığı takdirde aldığı satış bedelini geri vermeye mecburdur. Bu nedenle alıcı, satıcının ferağ vermesini bekler. Ferağ verme yönündeki ümidi kesildiği takdirde, verdiği parayı isteme hakkı doğar. İşte satış parasının geri verilmesi davalarında zamanaşımının başlangıcı bu ümidin kesildiği veya satışın yapılmasının imkan dahilinden çıktığı ya da tapuda devir yapma olanağının ortadan kalktığı tarih olmaktadır.
Somut olayda, dava konusu taşınmazda halen oturmakta olan davacı yönünden bu durum tapu iptal ve tescile yönelik davasının reddine karar verildiği tarih itibarıyla gerçekleşmiş olup, zamanaşımının başlama tarihi de bu kararın kesinleştiği tarihtir. Dolayısıyla mahkemenin zamanaşımının geçtiğine ilişkin gerekçesi yerinde değildir. Davacının satış bedelini isteme hakkının doğduğunun kabulü gerekir.
Buna göre tarafların bildirdiği tüm deliller toplanarak söz konusu bedelin ödendiğinin kanıtlanması halinde; satış bedelinin denkleştirici ... ilkesine göre tazmini gerekir. Bedelin, uyarlama ve denkleştirici ... kuralları ile ....07.1940 tarih ve 1939/... C, 1940/77 ve 07.06.1939 tarih. 1936/31 Esas, 1939/47 Karar sayılı YİBK kararlarının kapsamları ve TEFE-TÜFE endeksleri, altın-döviz kurlarındaki artışlara, memur ve işçi ücretlerindeki artışlar gözetilerek dava tarihine kadar ulaştığı değerin saptanması, bu konuda uzman bilirkişilerden bir hesap, bir serbest muhasebeci yada mali müşavir ve bir bankacıdan denetime elverişli rapor alınması ve sonucuna göre hüküm kurulması gerekirken yazılı gerekçelerle alacak istemi yönünden de davanın reddine karar verilmesi yukarıda açıklanan ... İçtihatları Birleştirme Kararlarına ve açıklanan ilkelere aykırı olmuştur.

SONUÇ: Davacı vekilinin tazminat istemine ilişkin temyiz itirazlarının kabulü ile temyiz olunan kararın (...) sayılı bentte açıklanan nedenle 6100 sayılı HMK'nin Geçici .... maddesi yollaması ile HUMK'un 428. maddesi uyarınca BOZULMASINA, tapu iptali ve tescil davasının reddine yönelik temyiz itirazlarının (...) nolu bentte açıklanan nedenlerle reddine, davacı vekilinin sair temyiz itirazlarının şimdilik incelenmesine yer olmadığına, taraflarca HUMK'un 440/I maddesi gereğince ... Daire ilamının tebliğinden itibaren ilama karşı ... gün içinde karar düzeltme isteğinde bulunulabileceğine ve peşin harcın istek halinde temyiz edene iadesine ........2018 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.